Spadek nie zawsze generuje pozytywne zmiany dla stanu naszych finansów. Gdy bliska osoba pozostawi po sobie niechciany spadek, pojawiają się pytania o to jak można uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe. 

Zadłużony spadek zwykle generuje sporo komplikacji, począwszy od decyzji, czy w ogóle go przyjąć. Ustawodawca co prawda zabezpieczył sytuację spadkobierców, którzy w terminie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania nie podjęli żadnej decyzji, czyli nie złożyli w tym czasie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i wówczas spadkobierca dziedziczy z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe jest ograniczona do stanu czynnego spadku, ustalonego w wykazie inwentarza lub spisie inwentarza. Jeśli jednak spadek składa się w większości z długów, a po ich spłacie niewiele zostanie ze spadku, dla ułatwienia warto wziąć pod uwagę jego odrzucenie.

Dwa sposoby odrzucenia spadku

Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć przed notariuszem lub przed sądem rejonowym. Droga notarialna jest zdecydowanie szybsza, ale też nieco droższa. Taksa notarialna wynosi 50 zł plus podatek VAT oraz koszty kilku wypisów aktu notarialnego. Z kolei opłata sądowa za złożenie oświadczenia przed Sądem o odrzuceniu spadku wynosi 50 zł, ale trzeba się liczyć z oczekiwaniem przez okres kilku tygodni na termin posiedzenia.

Przy oświadczeniu przed notariuszem trzeba okazać dowód osobisty oraz złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy.

W przypadku wyboru drogi sądowej, w pierwszej kolejności trzeba złożyć w sądzie wniosek o odebranie ustnego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego oświadczenie. Do pisma należy dołączyć:

– wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu,

– dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 50 zł.

Opłatę sądową można uiścić przelewem na rachunek wskazany na stronie internetowej sądu lub w kasie Sądu.

Istotne jest zachowanie kopii wniosku wraz z potwierdzeniem jego złożenia przez Biuro Podawcze sądu. Jeśli wniosek wysyłany jest do sądu pocztą, ważne jest by mieć dowód jego nadania przesyłką poleconą. W ten sposób będzie można wykazać, że wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku został złożony w terminie.

Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku

Po złożeniu wniosku o odebranie ustnego oświadczenia o odrzuceniu spadku, Sąd wyznaczy posiedzenie, na którym zostanie odebrane oświadczenie, o czym zostaniemy powiadomieni listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania,

2) tytuł powołania do spadku (testament, dziedziczenie ustawowe),

3) informację o wszystkich spadkobiercach,

4) dane dotyczące wszelkich testamentów, ich treści i miejsca przechowywania.

Z oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem spisuje się protokół.

Ważne! Zarówno sporządzony przez notariusza akt notarialny dokumentujący oświadczenie  o odrzuceniu spadku, jak i protokół ze złożonego przed sądem oświadczenia przydadzą się w ewentualnej korespondencji z wierzycielami spadkodawcy (celem wykazania, że odrzuciliśmy spadek i nie ponosimy odpowiedzialności za długi spadkowe). Dlatego po posiedzeniu Sądu warto udać się do sekretariatu i poprosić o wydanie odpisu protokołu.

Termin na odrzucenie spadku

Spadek można odrzucić w terminie 6 miesięcy od daty dowiedzenia się o swoim tytule powołania do spadku. Zazwyczaj będzie to data śmierci spadkodawcy. Jednak w praktyce dla każdego spadkobiercy ten termin może się rozpoczynać z różną datą, jeśli będzie to późniejsza data niż śmierć spadkodawcy, przed sądem trzeba to będzie wykazać.

Termin 6 miesięcy to tzw. termin zawity, co w praktyce oznacza, że po jego upływie uprawnienie spadkobiercy do odrzucenia spadku wygasa.

Skutek odrzucenia spadku

Odrzucenie jest definitywne i dotyczy całego spadku, nie możemy odrzucić części spadku  i zachować aktywa z masy spadkowej. Spadkobierca, który odrzucił spadek, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył spadku. Zarówno sąd jak i notariusz, odbierając oświadczenie o odrzuceniu spadku, zapyta o osoby, które w miejsce odrzucającego spadek dziedziczą z ustawy, w szczególności czy odrzucający spadek ma dzieci.

Na miejsce rodzica odrzucającego spadek automatycznie wchodzą jego dzieci. Jeśli dzieci są pełnoletnie mogą same udać się do notariusza lub sądu i odrzucić spadek. Sprawa nieco komplikuje się, gdy dzieci są małoletnie. Wówczas to rodzic odrzuca spadek w imieniu dziecka, ale jest w tym zawarta łyżka dziegciu … na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka potrzebna jest zgoda sądu (szerzej na ten temat  w kolejnym poście).

I na koniec jeszcze jedna ważna uwaga: odrzucenie spadku musi być przemyślanym, świadomym działaniem. Oświadczenie to nie może być bowiem odwołane.

Autor: Monika Szymborska